شناسایی منابع مقاومت به سفیدک پودری (Blumeria graminis f.sp. tritici) در ژرم‌پلاسم گندم نان بومی ایران

تعداد 1198 نمونه ژنتیکی گندم بومی از کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران در سال‌های 1385 تا 1389 برای مقاومت به بیماری سفیدک پودری ارزیابی و غربال شدند. نمونه‌ها در قالب سه مجموعه مجزا، هریک حدود 400 نمونه به طور جداگانه در سه منطقه آلوده به بیماری (ساری، مغان و گرگان) در شرایط آلودگی طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. از نمونه‌های ژنتیکی مقاوم در مرحله گیاه کامل، لاین خالص تهیه شد. در مجموع، 165 ژنوتیپ خالص به دست آمد که در سال بعد، در هر سه کانون آلودگی برای مقاومت در مرحله گیاه کامل مجدداً ارزیابی شدند. در هر منطقه تعدادی از ژنوتیپ‌ها به عنوان مقاوم شناسایی شدند، ولی دو ژنوتیپ B1G11 (خراسان) و B2G6 (ایلام) در هر سه ناحیه واکنش مقاومت داشتند. برای ارزیابی، ابتدا جدایه‌های عامل بیماری از مناطق آلوده جمع‌آوری، به صورت تک کلنی تکثیر و با استفاده از ارقام افتراقی تعیین پاتوتیپ شدند. سه پاتوتیپ شناسایی شد که هر سه آن‌ها، برای ژن‌های مقاومت Pm3b، Pm4a، Pm5، Pm6 و Pm7 دارای فاکتور بیماری‌زایی بودند ولی هیچ‌کدام برای ژن‌های مقاومت Pm2 و Pm17 بیماری‌زایی نداشتند. مقاومت ژنوتیپ‌های فوق‌الذکر در گلخانه نیز با استفاده از این سه پاتوتیپ، مورد ارزیابی قرار گرفت. هشتاد و نه ژنوتیپ نسبت به هر سه پاتوتیپ مقاومت نشان دادند و 42 ژنوتیپ دارای الگوی واکنش متفاوتی در مقایسه با ارقام افتراقی بودند که احتمالاً وجود ژن‌های مقاومتی به غیر از ژن‌های مقاومت موجود در ارقام افتراقی را نشان می‌داد. نتایج این تحقیق نشان دهنده پتانیسل ژرم‌پلاسم گندم نان بومی ایران برای شناسایی منابع مقاومت به بیماری سفید پودری گندم بود.